ស័ក្តិមន្ត្រីក្នុងរាជសម័យបុរាណ

 Colorise & Old Photos of Cambodia

July 3 · 

“ យល់ដឹងអំពីស័ក្តិមន្ត្រីក្នុងរាជសម័យបុរាណជាន់ចាស់ ទី ហ្មឺន, ឃុន,ហ្លួង,ព្រះ,ឧកញ៉ា និងទី ពញា "

• អភិបាលគេហទំព័រ Colorise & Old Photos of Cambodia សូមបង្ហោះផ្សាយថ្វាយនិងជូនជាលើកទី ២ អំពី ស័ក្តិមន្ត្រីក្នុងព្រះនគរក្រុងកម្ពុជា នារាជសម័យបរមបុរាណជាន់ចាស់ ដែលរៀបរាប់លម្អិតពីថ្នាក់ទាបទី « ហ្មឺន » ឡើងរហូតដល់ទី « ពញា » ដែលមានអត្ថន័យដូចខាងក្រោម ។ សូម សម្តេច ព្រះអង្គម្ចាស់ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីយ៍ អ្នកអង្គម្ចាស់ អ្នកអង្គម្ចាស់ក្សត្រីយ៍ អ្នកអង្គរាជវង្ស ចៅជិតចៅចម ម៉មព្រះបរមវង្សានុវង្ស លោក លោកស្រី អ្នកនាងកញ្ញា និងប្រិយមិត្តអ្នក អាន សូមស្តេចយាងទត និងអញ្ជើញទស្សនាដូចតទៅ ៖

+ ស័ក្តិមន្ត្រី ទី ៖

១. ហ្មឺន ឬ ម៉ឺន : ជាជំនុំស័ក្តិមន្រ្តីទាបជាងទី « ឃុន »

តាមបវេណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋជាន់ចាស់ កូនប្រុស

របស់សេនាបតី ឬស្តេចត្រាញ់ប្រចាំតំបន់

ណាមួយទាំងអស់ត្រូវហៅ « ហ្មឺន » តាំង

ពីនៅជាកុមារតូចពុំចាំបាច់តាំងឡើយ រីឯ

កូនស្រីត្រូវហៅថា « អ្នកនាង » ។ ក្នុងរជ្ជ

កាលព្រះបាទសម្តេច ព្រះរាមាធិបតី ឬ

រាមាជើងព្រៃ ( គ.ស. ១៥៩៤ ដល់ ១៥៩៦

សម័យលង្វែក ) ស្តេចប្រទានស័ក្តិនេះទៅ

បុគ្គលពីររូបដែលហ្លួងសព្វព្រះរាជហឫទ័យ

ដែលមាន ៖

១.១. ហ្មឺន ឬ ម៉ឺន ឯក ( នេន ទុំ )

១.២. ហ្មឺន ឬ ម៉ឺន ពេជ្រ ( តន្ត្រីករ ក្នុងវាំង ) ។

+ លុះមកផែនដីហ្លួង នរោត្តម រហូតមក ស័ក្តិនេះព្រះ

ករុណាជាអម្ចាស់ស្តេចសព្វព្រះរាជហឫទ័យ

ប្រទានឱ្យទៅ អស់លោកអ្នកកវីនិពន្ធដែល

ជាអ្នកទំនុកបម្រុងអក្សរសាស្ត្រជាតិ ដោយ

ហ្លួងបន្ថែម « យស » នៅពីក្រោយ ស័ក្តិទី

« ហ្មឺន » ដែលមាន ៖

១.៣.ហ្មឺន ភក្តីអក្សរ តន់ ( អ្នកនិពន្ធរឿងសព្វ

សិទិ្ធ ឆ្នាំ ១៨៩៩ ផែនដីហ្លួង នរោត្តម )

១.៤. ហ្មឺន បណ្ណានុរក្ស ប៊ូ ប៉រ ឬ ប៊ូ ប៉ូ

២. ឃុន : ក្នុងសម័យបុរាណ គោរមងារនេះ

ហៅបានតែចំពោះបុរសដែលមាន

បណ្ដាស័ក្ដិបួនហ៊ូពាន់តែប៉ុណ្ណោះ ( មាន

អំណាចត្រួតពលបានបួនពាន់នាក់ ) លុះ

មកដល់រាជ្យព្រះករុណា អង្គ ដួង

រាងមក គោរមងារ នេះត្រូវបានហ្លួង

ប្រទានឱ្យទាំងបុរសទាំងស្ត្រីណា ដែល

ជាអ្នកផ្តល់ជាប្រយោជន៍ចំពោះផែនដី

( មានគ្រូរបាំគ្រូតន្ត្រី ) ឬជាបាទបរិចាកា

និងព្រះញាតិវង្សនៃហ្លួង ។ ( បង្ហោះ

ផ្សាយម្តងរួចហើយ ) ។

៣. ហ្លួង : ជារាជស័ព្ទប្រើហៅជំនួសពាក្យ «ស្តេច»

ក៏បាន ។ តែត្រង់នេះ គឺជាឋានន្តរស័ក្តិឬ

បណ្ដាស័ក្តិមន្ត្រីថ្នាក់តូចជាងទី « ព្រះ »

និងធំជាងទី « ឃុន » ព្រះករុណាជា

អម្ចាស់ផែនដីស្តេច ច្រើនតែប្រទានឱ្យក្រុម

កវីនិពន្ធ ដូចស័ក្តិ « ហ្មឺន » ដែរដែលមាន ៖

៣.១. ហ្លួងវិសុទ្ធមេធា អ៊ុច រស់ ( អ្នកនិពន្ធរឿង

នាងកណ្ឌុលកេសី )

៣.២. ហ្លួងនិពន្ធមន្ត្រី ញ៉ុក ថែម

៣.៣. ហ្លួងវិសុទ្ធអក្ខរា កុយ អ៊ុក ។

៤. ព្រះ : ជាពាក្យហៅឋានន្តរមន្ត្រីស័ក្ដិ ៦ ហ៊ូពាន់ ។

ជាស័ក្តិធំជាងទី « ហ្លួង »និងទាបជាងទី

« ឧកញ៉ា » និងច្រើនប្រើក្នុងឋានន្តរស័ក្តិ

របស់មន្ត្រីសង្ឃ ។ ក្នុងបុរាណសម័យស័ក្តិ

នេះព្រះមហាក្សត្រក៏ច្រើនតែប្រទានឱ្យ

ក្រុមកវីអ្នកនិពន្ធខ្មែរដូចគ្នា ដែលមាន ៖

៤.១. ព្រះសន្ធរអក្ខរិន្ទ សរ ( កវីនិពន្ធខ្មែរផែនដី

ហ្លួង ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស )

៤.២. ព្រះស្រីអញ្ជិត ( អ្នកនិពន្ធរឿង ចន្ទឃាត

គ.ស. ១៨៥៨ ផែនដីព្រះអង្គដួង )

៤.៣. ព្រះបញ្ញាធិបតី កៅ ( អ្នកនិពន្ធរឿង សមុទ្ទ

ឃោសៈ ឆ្នាំ ១៨១៨ ផែនដីក្សត្រីយ៍អង្គ ម៉ី )

៤.៤. ព្រះធម្មបញ្ញា អ៊ុក ( អ្នកនិពន្ធរឿង មរណៈ

មាតា ឆ្នាំ ១៨៧៧ ផែនដីហ្លួង នរោត្តម )

៥. ឧកញ៉ា : ជាឋានន្តរស័ក្ដិនៃមន្ត្រីថ្នាក់ខ្ពស់ជាងទី

« ព្រះ » តែទាបជាងទី « ពញា » សំដៅ

សេចក្ដីថា ជាអ្នកចេះត្រួតត្រាមុខការក្នុង

ក្រសួងឬនាទីរបស់ខ្លួន និងច្រើនតែប្រើហៅ

ចៅហ្វាយខែត្រ ឬមេទ័ពខ្មែរក្នុងរាជសម័យ

បុរាណជាន់ចាស់ ។ ជាទូទៅយើងហៅតាម

លំដាប់ថ្នាក់ស័ក្ដិធំតូចថា លោកអ្នកឧកញ៉ា,

អ្នកឧកញ៉ា ,ឬ ឧកញ៉ា ។ ដែលមានដូចជា ៖

៥.១. ឧកញ៉ាសុភាធិបតី អ៊ុក ( អ្នកនិពន្ធរឿង ខ្យង

ស័ង្ខ ឆ្នាំ ១៦៩៣ ផែនដី ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី

៣ ឬអង្គ សូរទី ២ )

៥.២. ឧកញ៉ាសន្ធររចនា ណុប ( កវីនិពន្ធផែនដី

ហ្លួង ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស )

៥.៣. លោកឧកញ៉ាសន្ធរវោហារ ម៉ុក ( ឬហៅ

អម្រឹតក្សត្រី ម៉ុក អ្នកនិពន្ធរឿង ទេវ័ន្ទ ឆ្នាំ

១៨៥៩ ចុងផែនដីព្រះបាទ អង្គ ដួង )

៥.៤. ឧកញ៉ាពិភក្សឥស្សរា ភោគ ( ព្រះរាជ

អាជ្ញាហ្លួង ខែត្រត្បូងឃ្មុំ ផែនដីព្រះអង្គដួង )

៥.៥. ឧកញ៉ាសេនាជ័យ យុក ( មេទ័ពវាយ

បង្រ្កាបទ័ពបះបោរចាមជ្វា នៅខែត្រលង្វែក

ផែនដីព្រះបាទ អង្គ ដួង ) ។

៦. ពញា : ជាបណ្តាស័ក្តិ ខ្ពស់ជាងគេសម្រាប់ហៅ

ចំពោះព្រះរាជបុត្រាទាំងពួងរបស់ក្សត្រិយ៍

ទ្រង់រាជ្យ ។ ដែលមានដូចជា ៖

៦.១. ពញា យ៉ាត ( ព្រះនាមពេញព្រះបាទ

សម្ដេច ស្ដេចព្រះរាជឱង្ការ ព្រះបរមរាជាធិរាជ

រាមាធិបតី ព្រះ ស្រីសុរិយោពណ៌ ធម្មិក មហា

រាជាធិរាជ បរមបពិត្រ ឬព្រះស្រីសុរិយោពណ៌

ទី ២ )

៦.២. ពញា តូ ( ព្រះនាមពេញ ព្រះបាទស្រី

ធម្មរាជាទី ២ ឬព្រះរាជសម្ភាបរមពិសេស ។

ជាបុត្រារបស់ព្រះបាទ ជ័យ ជេដ្ឋា ឬ

ព្រះជេស្តាទី ២ )

៦.៣. ពញា តន់ ( ឬព្រះបរមរាជាទី ៥ ខ្លះថាទី ៦

ជាព្រះរាជបុត្រាព្រះបាទ សត្ថាទី ១ នា

សម័យលង្វែក ) ។

+ លុះអំណឹះតមក ស័ក្តិ « ពញា » នេះត្រូវបាន ព្រះ

មហាក្សត្រិយ៍ទ្រង់យកមកប្រើជាឋានន្ដរនៃមន្ត្រី

ថ្នាក់ខ្ពស់វិញ ដោយចែកជា ៣ថ្នាក់គឺ ៖

១. ពញា

២. ចៅ ពញា

៣. សម្តេចចៅ ពញា

- ជាឧទាហរណ៍មានដូចតទៅ ៖

១.១. ពញាពិជ័យរឿងឫទ្ធិសិទ្ធីសង្រ្គាម ផុន ( ក្រោយមក

ក៏ឡើងជាទី ឧកញ៉ាពិជ័យរឿងឫទ្ធិសិទ្ធីសង្រ្គាម ផុន

ព្រះក្រមការស្រុកបាត់ដំបង ផែនដីព្រះអង្គដួង ) ។

២.១. ចៅពញា គទាធរ ធរណិន្រ្ទ ឈុំ ( ស្តេចត្រាញ់ ក្នុង

ខែត្របាត់ដំបង )

២.២. ចៅពញា ភក្តីសង្គ្រាម ហុក

៣.១. សម្តេចចៅពញា កែ ជាសម្តេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ ( មាន

ឋានៈស្មើនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រីសព្វថ្ងៃ ) ក្នុងផែនដី ព្រះ

បាទ ពញាយ៉ាត ។

៣.២. សម្ដេចចៅពញា បែន ( ជាចៅហ្វាទឡ្ហៈ ក្នុងឆ្នាំ

១៥១៦ និងជាមេទ័ពនៃព្រះបាទបរមខត្តិយា មហាចន្ទ

រាជា ) ៕

- Link ខាងក្រោមនេះជាឯកសារដែលយើងបានបង្ហោះផ្សាយម្តងរួចហើយ កាលពីថ្ងៃពុធ ទី ១៧ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៦ កន្លងទៅ ។

https://www.facebook.com/CambodiaRecolorise2016/photos/a.1650043678591215/1655579674704282?type=3&sfns=mo

- ប្រភពរូប ៖ Sir Émile Gsell

- ឯកសារយោង ៖ • វចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន

ណាត ជោតញ្ញាណោ

• ឯកសារ មហាបុរសខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយដោយ

ក្រសួង អប់រំយុវជន និងកីឡា

• អ្នកនិពន្ធខ្មែរ ព្រះបាទអង្គ ដួង ( ដោយ លោក

សាស្ត្រាចារ្យ លាង ហាប់អាន )

• វចនានុក្រម ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ

• បាត់ដំបងសម័យលោកម្ចាស់ ( ដោយលោក

ទូច ឈួង ឬ ទូច ឈួន ? )

- @រក្សាសិទ្ធិដោយគេហទំព័រ Colorise & Old Photos of Cambodia

By: Leak NCee